ال کلینیک

تغییر در عادت های غذایی افراد و میزان فعالیت بدنی آنها بسیار مشکل است بنابراین ایجاد تغییر در وزن افراد کار ساده ای نیست

▪ چاقی و عادت غذایی : هنگامی که انرژی وارده به بدن بیش از میزان مورد نیاز باشد باعث افزایش وزن و اگر مصرف انرژی بیش از دریافت آن ( از طریق تغذیه ) باشد باعث کاهش وزن خواهد شد. میزان احتیاج انرژی افراد به هیچ وجه ثابت و یکسان نیست بلکه به سن، جنس، وزن، شغل، میزان فعالیت آنها و شرایط بدنی بستگی دارد.

تغییر در عادت های غذایی افراد و میزان فعالیت بدنی آنها بسیار مشکل است بنابراین ایجاد تغییر در وزن افراد کار ساده ای نیست. پرخوری و کم تحرکی در زمان تعطیلی مسابقات باعث چاقی ورزشکار می شود. در این شرایط عادت صحیح غذایی برای ورزشکار بسیار مهم است برای مثال باید مصرف غذاهای پر چرب را محدود و مصرف غذاهای قندی را تعدیل کند و از پر خوری نیز بپرهیزید.

● تعریف چاقی

تجمع بیش از حد چربی در بدن را چاقی می نامند. به طور کلی چاق به افرادی گفته می شود که به دلیل ازدیاد چربی در بدنشان بیش از ۱۵ % وزن مناسبشان اضافه وزن داشته باشند.

نتایج حاصل از مطالعات انجام شده نشان می دهد که مرگ و میر در افراد چاق ۷۵ _ ۲۵ % بیش از افراد عادی است و با افزایش سن وخامت عواقب ناشی از چاقی نیز افزایش می یابد.

خطر مرگ ومیر در بین افرادی که سن آنها بین ۵۰ _ ۴۵ سال است نسبت به افراد عادی به تناسب اضافه وزن افزایش می یابد برای مثال :

- ۵/۴ کیلو گرم اضافه وزن ۸% خطر مرگ و میر را افزایش می دهد.

- ۹ کیلو گرم اضافه وزن ۱۸% خطر مرگ و میر را افزایش می دهد

- ۵/۱۳ کیلو گرم اضافه وزن ۲۸ % خطر مرگ و میر را افزایش می دهد

- ۲۳ کیلو گرم اضافه وزن ۵۶ % خطر مرگ و میر را افزایش می دهد

شایع ترین علل مرگ و میر افراد چاق در مقایسه با افراد عادی ناشی از بیماری های قلبی _ عروقی و کلیوی است. آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی نیز در بین افراد چاق بیش از افراد عادی است و آن نیز به دلیل عدم چابکی آنها است. همچنین مرگ ومیر ناشی از دیابت در بین آنها ۴ برابر بیشتر گزارش شده است.

● علل چاقی

علل چاقی موارد بسیاری دارد که در اینجا به پنج مورد از آن اشاره می شود :

۱) عوامل ژنتیکی

۲) عوامل محیطی

۳) عوامل روانی

۴) عدم تحرک کافی

۵) کم کاری غده تیروئید

الف) عوامل ژنتیکی :

تقریبا ۱۰ % از فرزندان والدین چاق از وزن طبیعی برخوردارند. اگر یکی از والدین چاق باشد این احتمال ۵۰ % و اگر هر دو چاق باشند ۸۰ % خواهد بود.

ب) عدم تحرک کافی :

متخصصان معتقدند مهمترین عامل چاقی در جامعه پیشرفته عدم انجام فعالیت های بدنی و ورزشی است. پیشرفت سریع علم و زندگی ماشینی باعث کاهش ساعت کار، عدم مصرف انرژی و در نتیجه چاقی مفرط در بین افراد جوامع پیشرفته شده است.

ج) عوامل محیطی :

عدم داشتن رژیم غذایی مناسب و عادت نامناسب در رژیم غذایی یکی دیگر از عوامل چاقی است. مصرف بیش از حد کربوهیدرات و چربی ها باعث تجمع چربی و در نتیجه چاقی است.

د) کم کاری غده تیروئید :

در اثر کم کاری غده تیروئید به دلیل کاهش هورمون های تیروئید در متابولیسم بدن اختلالاتی ایجاد می شود که یکی از پیامد های آن افزایش وزن ودر نتیجه چاقی است.

پیامدهای دیگر آن عبارت است از :

۱) ایجاد خستگی

۲) تغییر در کار قلب

۳) تغییر در میزان کلسترول خون

۴) تغییر در وضعیت پروتئین عضلات

۵) تاثیر روی مصرف اکسیژن به وسیله بافت ها

د) عوامل روانی :

برخی از متخصصان معتقدند افرادی که دچار فشارهای روحی و روانی هستند گاه سعی می کنند با خوردن غذاهای مختلف ناراحتی خود را فراموش کنند که نتیجه این پر خوری ناخواسته چاقی است.

هـ) عوارض چاقی :

افراد چاق آگاهی دقیقی نسبت به عوارض ناشی از چاقی ندارند بنابراین زمانی به عوارض آن پی می برند که دیگر با مشکلات متعددی دست به گریبان شده اند. چاقی ممکن است باعث بیماری تنفسی، قلبی، فشار خون، دیابت، سنگ مثانه، ناراحتی های مربوط به دستگاه گوارش، کلیه و واریس های وریدی شود. جالب است بدانید تعداد مبتلایان به بیماری دیابت در بین افراد چاق ۴ برابر افراد عادی است.

▪ درمان چاقی : اولین گام در درمان چاقی تشخیص علت آن است. اغلب تشخیص بیماری هایی که منجر به چاقی می شوند بسیار ساده است اما شایع ترین نوع چاقی ناشی از فیزیولوژی ناشناخته مربوط به اشتها و گرسنگی است و عوامل روانی نیز در آن موثر است در نتیجه این نوع چاقی درمانی مشکل و اکثرا نا موفق دارد.

استفاده از رژیم غذایی حاوی کالری کم و افزایش فعالیت بدنی در درمان چاقی بسیار موثر است اما گاه بیمار قادر به اجرای دقیق آن نیست بنابراین در درمان های کلینیکی با استفاده از رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد از نظر بیمار مبتلا به چاقی قابل تحمل بوده می توان نتایج نسیتا خوبی را به دست آورد.

● ورزش و چاقی

ورزش تاثیرات گوناگونی بر وزن و ترکیب (نسبت مقدار چربی به وزن کل) بدن دارد. اغلب با فعالیت جسمانی یا تمرین بدنی می توان نسبت بافت بدون چربی را به چربی افزایش داد اما از آنجا که بافت بی چربی متراکم تر از بافت چربی است ممکن است وزن بدن تغییر نکند. قهرمانان ورزیده که فعالیت ها و تمرین های سنگین و سختی دارند اغلب لاغر هستند ( دوندگان استقامت ). ورزش و فعالیت بدنی هم در افراد چاق و هم در افراد عادی باعث از دست دادن چربی می شود.

ورزش نقش بسیار مهمی در درمان چاقی دارد. فعالیت بدنی بخش مهمی از برنامه کاهش وزن محسوب می شود. اگر ورزش و رژیم غذایی هم زمان به کار گرفته شوند نسبت به زمانی که رژیم غذایی به تنهایی استفاده شود چربی بیشتر و بافت چربی کنتری از دست می رود.

● کاهش وزن در رشته های خاص ورزشی

سر وزن بودن همواره موضوعی پر دردسر برای رشته هایی بوده است که نیاز به کاهش وزن دارند. این ورزشکاران همیشه متحمل رنج بسیار زیادی می شوند تا سر وزن لازم برسند.

کاهش وزن باعث ایجاد نارسایی های فیزیولوژیکی در بدن و حتی گاه عوارض روحی و روانی نامطلوبی می شود. وزن کلی بدن شامل استخوان، عضله، چربی، خون و ارگان های داخلی است و به طور کلی به دو قسمت توده بدون چربی و توده چربی تقسیم می شود.

در اینجا باید متذکر شد که چربی در بدن ضروری است زیرا :

۱) یکی از منابع انرژی برای استفاده سلول ها است.

۲) در ساخت بخشی از غشای سلول و اعصاب شرکت دارد.

۳) عایقی در برابر از دست دادن گرما است.

علاوه بر این چربی بدن بیشتر در بافت چربی ذخیره می شود و این نوع چربی ( چربی زیر پوستی ) ارگان های مختلف داخلی را پوشش می دهند.

● تاثیر کاهش زیاد وزن

کاهش زیاد وزن به شدت سلامت فرد را به مخاطره می اندازد و باعث ضعف در توانایی ها و قابلیت های بدنی می شود. ورزشکاران برای کاهش وزن از روش های مختلفی مانند رژیم غذایی، اجتناب از مصرف مایعات و تعریق استفاده می کنند.

در شرایط خاص و گاه به دلیل محدودیت زمانی از روش های دیگری مانند ایجاد تهوع، استفاده از سونا، انجام تمرین های ورزشی با لباس های پلاستیکی نیز استفاده می شود. به کارگیری این روش ها باعث کاهش قدرت عضلانی کاهش زمان انجام فعالیت، کاهش جحم پلاسما و خون، کاهش عملکرد قلب، کاهش میزان مصرف اکسیژن، کاهش جریان خون کلیوی و حجم خون تصفیه شده به وسیله کلیه، کاهش ذخایر گلیکوژنی کبد، نامنظم شدن تنظیم گرمای بدن می شود.

● کنترل وزن ورزشکاران

کنترل وزن ورزشکاران نیاز به برنامه ای دقیق و طولانی مدت دارد. تغذیه باید کاملا متعادل باشد به گونه ای که مقدار کالری مورد نیاز بدن در ان کنجانده شود اما هرگز بیش از حد نیاز نباشد زیرا در این صورت وزن بدن افزایش می یابد. مایعات باید به اندازه کافی مصرف شود. برنامه های تمری برای حفظ وزن مطلوب باید منظم و دراز مدت باشد.

اندازه ترکیبات بدنی ورزشکارانی که نیاز به کاهش وزن دارند ( درصد چربی بدن، درصد وزن بدون چربی بدن ) باید چند هفته قبل از مسابقه انجام شود و اگر درصد چربی بدن کمتر از ۵ % وزن مطلوب باشد ورزشکار باید به وسیله پزشک معاینه شود و گواهینامه شرکت در مسابقه را دریافت کند.

استفاده از روش های مرسوم کاهش وزن مانند لباس های پلاستیکی، حمام بخار، اتاقک های داغ، سونا، داروهای ملین و مسهل و ادرار زا باید کاملا ممنوع شود.

کاهش وزن برای ورزشکارانی که در سن رشد هستند آسیب بیشتری را دربردارد. ورزشکار باید حداقل ۶ _۵ هفته قبل از زمان لازم به وزن ایده آل خود برسد. استفاده از داروهای کاهش وزن به هیچ وجه توصیه نمی شود.

منبع : مقالات دکتر جک.اج ویلمور